Τιμωρία: αποτελεσματική ή επικίνδυνη;
Πολλοί γονείς θα εκπλαγούν, όταν μάθουν ότι οι πιο αποτελεσματικοί γονείς δεν είναι αυτοί που χρησιμοποιούν την τιμωρία, αλλά όσοι χρησιμοποιούν σωστά τα όρια και επικοινωνούν σωστά με το παιδί τους. Αν αναλογιστεί κανείς, ότι η τιμωρία αποτελεί μια εξωτερική πίεση, την οποία πολλές φορές το παιδί δεν μπορεί να διυλίσει, θα κατανοήσει ότι δεν βοηθάει το παιδί να κατακτήσει την επιθυμητή συμπεριφορά. Πράγματι, για να κάνουμε τα παιδιά μας να φερθούν καλύτερα, γιατί πρέπει πρώτα να τα κάνουμε να αισθανθούν άσχημα;
Αναρωτηθείτε γιατί ένα παιδί να παρακινηθεί να βελτιώσει την συμπεριφορά του, όταν δεν νιώθει καλά, όταν νιώθει ντροπή, φόβο ή οργή. Ακόμα όμως, κι αν βελτιωθεί η συμπεριφορά, η βελτίωση αυτή θα είναι πρόσκαιρη μόνο, αφού θα προέρχεται από τον φόβο της τιμωρίας και όχι από συνειδητή επιλογή. Για αυτό τον λόγο, κάποιοι γονείς διαμαρτύρονται ότι για λίγο το παιδί τους βελτίωσε τη συμπεριφορά του, αλλά μετά από λίγο καιρό εμφάνισε πάλι την ανεπιθύμητη συμπεριφορά. Τα όποια θετικά αποτελέσματα της τιμωρίας λοιπόν, είναι εύθραυστα, διαρκούν λίγο και μπορούν να βλάψουν το παιδί και όχι να το ωφελήσουν.
Ας εξετάσουμε τώρα τις μακροπρόθεσμες ψυχολογικές επιδράσεις που μπορεί να ασκεί η τιμωρία στο παιδί.
Πολλά παιδιά τα οποία ο γονέας επιπλήττει ή τους αφαιρεί κάποιο δικαίωμα είτε αποσύρονται, είτε αντιδρούν υπερβολικά.
Τα παιδιά που αντιδρούν με απόσυρση και κλείνονται στον εαυτό τους, συνήθως χάνουν την εμπιστοσύνη τους απέναντι στον γονέα, λειτουργούν από φόβο και η όποια βελτίωση τους οφείλεται στον φόβο. Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν τα παιδιά που αργότερα στη ζωή τους προσπαθούν πολύ να αποδείξουν ότι αξίζουν, δεν έχουν μεγάλη αυτοπεποίθηση και εξαρτώνται από την επιδοκιμασία των γονέων ή των άλλων. Νιώθουν ότι η τιμωρία είναι μια άδικη πράξη και ότι τα ίδια έχουν αδικηθεί από τους γονείς, χωρίς να αντιδρούν. Τα παιδιά αυτά είναι συνήθως χαμηλών τόνων, δέχονται την τιμωρία η οποία τα πληγώνει συναισθηματικά από ντροπή και φόβο. Ως επακόλουθο, γίνονται ευερέθιστα και έχουν μειωμένη αυτοεκτίμηση.
Τα παιδιά που αντιδρούν υπερβολικά, εκφράζουν τον θυμό τους και συνήθως καταλήγουν να κάνουν το αντίθετο από αυτό που λέει ο γονέας, κυρίως για να τον προκαλέσουν στα πλαίσια της δικής τους «παιδικής εκδίκησης». Στο σημείο αυτό, συνήθως οι γονείς αντιδρούν με μεγαλύτερη τιμωρία, εντονότερη επίπληξη, θεωρώντας ότι πρέπει να γίνουν αυστηρότεροι.Η αντιδραστικότητα τους είναι μια προσπάθεια να επιβάλλουν τη δική τους δικαιοσύνη στους γονείς. Έτσι, ένας φαύλος κύκλος εκδίκησης δημιουργείται, ο οποίος αν δεν διακοπεί, μπορεί να οδηγήσει κατά την εφηβεία σε διάφορα προβλήματα, όπως η χρήση ναρκωτικών, η χρήση βίας ή οι άνομες πράξεις. Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν τα παιδιά που αργότερα στη ζωή τους έχουν προβλήματα θυμού, νιώθουν συχνά αδικημένα και δυσκολεύονται στις κοινωνικές τους σχέσεις.
Η λογική της τιμωρίας δεν έχει κανένα νόημα, ούτε όφελος για το παιδί, το οποίο οφείλουμε να βοηθήσουμε να οριοθετηθεί. Η τιμωρία είναι μια δυνητικά επικίνδυνη κατάσταση για την ψυχική υγεία των παιδιών. Οι γονείς θα πρέπει να μάθουν ότι τα παιδιά τους δεν επιθυμούν να τους βασανίσουν, αλλά δεν είναι ικανά ακόμα να λειτουργήσουν σε ένα αυστηρό πλαίσιο κανόνων. Η ικανότητα αυτή θα δυναμώνει καθώς τα παιδιά ωριμάζουν και αρχίζουν να κατανοούν καλύτερα την πολυπλοκότητα των κοινωνικών κανόνων. Ως γονείς οφείλετε να τα βοηθήσετε με την καθοδήγηση και το παράδειγμα σας, αντιμετωπίζοντας τα με σεβασμό.
Βιβλιογραφία
Harper, F. W. K., Brown, A. M., Arias, I., & Brody, G. (2006). Corporal punishment and kids: How do parent support and gender influence child adjustment? Journal of Family Violence, 21, 197–207.
Gershoff, E. T., & Bitensky, S. H. (2007). The case against corporal punishment of children—Converging evidence from social science research and international human rights law and implications for US public policy. Psychology Public Policy and Law, 13, 231–272.
Gershoff, E. T. (2002). Corporal punishment by parents and associated child behaviors and experiences: A meta-analytic and theoretical review. Psychological Bulletin, 128, 539 –579.
Lytton, H. (1997). Physical punishment is a problem, whether conduct disorder is endogenous or not. Psychological Inquiry, 8, 211–214.
McLoyd, V. C., & Smith, J. (2002). Physical discipline and behavior problems in African American, European American, and Hispanic children: Emotional support as a moderator. Journal of Marriage and the Family, 64, 40 –53.
