Παιδικά ψέματα: οδηγός χειρισμού για γονείς

Τα παιδιά νηπιακής ηλικίας ερμηνεύουν τον κόσμο με τα δικά τους βιώματα. Μέχρι και το τέλος της προσχολικής περιόδου μπορούν να εστιάσουν μόνο σε μια πλευρά ενός γεγονότος και αποκλείουν τις άλλες. Έτσι, μπορούν να προσέξουν μόνο επιφανειακά στοιχεία, τα οποία μπορούν να παρατηρήσουν άμεσα. Η εγωκεντρική σκέψη των νηπίων τα εμποδίζει να δουν ένα γεγονός πολύπλευρα. Ως εκ τούτου, αδυνατούν να κατανοήσουν ότι οι άλλοι αντιλαμβάνονται τα πράγματα από διαφορετική σκοπιά.Μέχρι τα 7 τους χρόνια τα παιδιά εξελίσσουν τις γνωστικές τους δεξιότητες προοδευτικά, τις οποίες δεν έχουν αποκτήσει σε επαρκή βαθμό. Αυτό σημαίνει, ότι σταδιακά τα παιδιά αρχίζουν να κατανοούν την έννοια της λειτουργικότητας, ότι δηλαδή οι δράσεις, τα γεγονότα και τα αποτελέσματα σχετίζονται μεταξύ τους με συγκεκριμένους τρόπους. Μέχρι όμως, να κατακτήσουν τις κατάλληλες γνωστικές δεξιότητες για να ερμηνεύουν τον κόσμο, κάνουν λογικά σφάλματα.

Στην πραγματικότητα δηλαδή τα παιδιά προσχολικής ηλικίας δεν έχουν συνειδητοποιήσει τι σημαίνει «λέω ψέματα».  Σταδιακά αρχίζουν να ξεχωρίζουν την αλήθεια από το ψέμα, μετά τα 4 έτη. Τότε μπορούν να πουν ψέματα για να αποφύγουν τις συνέπειες μιας πράξης τους. Μπορεί επίσης να πουν ένα ψέμα για να δοκιμάσουν τα δικά τους όρια, αλλά και τα δικά σας. Θέλουν να εξετάσουν δηλαδή μέχρι ποιου σημείου μπορούν να σας κοροϊδέψουν. Επίσης, μπορεί να πουν ένα ψέμα για να κάνουν μια ιστορία που σκέφτονται πιο συναρπαστική  ή για να τραβήξουν την προσοχή σας. Στην εφηβεία για παράδειγμα, τα παιδιά λένε συνήθως ψέματα, για να μη βλάψουν τα συναισθήματα των άλλων. Συνήθως λοιπόν τα παιδιά μετά την προσχολική περίοδο ψεύδονται και όσο μεγαλώνουν, τα ψέματα μπορούν να γίνουν όλο και πιο πολύπλοκα. Συνοπτικά οι λόγοι είναι οι εξής:

1. Δοκιμάζουν τα όρια τους
2. Δοκιμάζουν μέχρι ποιου σημείου μπορούν να σας κοροϊδέψουν
3. Θέλουν να κάνουν μια ιστορία που έχουν στο μυαλό τους συναρπαστική
4. Θέλουν να τραβήξουν την προσοχή σας
5. Θέλουν να αποφύγουν τις συνέπειες μιας μη κατάλληλης συμπεριφοράς τους
6. Δεν θέλουν να βλάψουν τα συναισθήματα των άλλων

Εσείς ως γονείς, από τη στιγμή που τα παιδιά σας είναι αρκετά ώριμα να καταλάβουν τη διαφορά μεταξύ αλήθειας και ψέματος,  οφείλετε να τους διδάξετε την αρετή της ειλικρίνειας. Θα πρέπει δηλαδή, να ενθαρρύνετε την αλήθεια μέσα στα πλαίσια της καθημερινότητας σας, με επιβράβευση. Πιο συγκεκριμένα:

1. Αναρωτηθείτε για την αιτία του ψέματος. Για παράδειγμα, αν το ψέμα ειπώθηκε για να αποφευχθεί κάποια επίπληξη, τότε θα πρέπει να είστε λιγότερο τιμωρητικός αλλά περισσότερο ενθαρρυντικός απέναντι στο παιδί σας. Αν πάλι το ψέμα ειπώθηκε για να σας τραβήξει την προσοχή, σκεφτείτε πώς θα μπορούσατε να δίνετε περισσότερη προσοχή στο παιδί σας και να ενισχύσετε την αυτοεκτίμηση του.
2. Συζητήστε με τα παιδιά σχετικά με το ψέμα και την αλήθεια με αφορμή γεγονότα που συμβαίνουν στο σχολείο και στο σπίτι. Κάντε στα παιδιά σας ερωτήσεις, όπως «Τι πιστεύεις ότι θα γίνει αν πεις ψέματα στο δάσκαλο σου;».
3. Βοηθήστε τα παιδιά σας να αποφύγουν καταστάσεις, για τις οποίες είναι πιθανό να πουν ψέματα. Για παράδειγμα, αντί να πείτε στο παιδί σας ευθέως ότι δεν έκανε κάτι καλά, πείτε του ότι βλέπετε ότι κάτι θα μπορούσε να έχει γίνει καλύτερα και ενθαρρύνετε το να το διορθώσει π.χ «Ας καθαρίσουμε τον χυμό που έπεσε στο πάτωμα».
4. Αν τα παιδιά σας παραδέχονται τα λάθη τους, επιβραβεύστε τα πχ. «Χαίρομαι πολύ που μου είπες τι συνέβη», «Μπορούμε να το διορθώσουμε μαζί». Είναι σημαντικό να συνεργάζεστε με τα παιδιά σας και να έχετε κερδίσει την εμπιστοσύνη τους από μικρή ηλικία. Αυτή σας η στάση θα βοηθήσει τα παιδιά σας να σας εκμυστηρεύονται ακόμα και τα πιο σοβαρά θέματα που τα απασχολούν.
5. Γίνετε οι ίδιοι πρότυπα ειλικρίνειας. Εξηγήστε στο παιδί ότι τα ψέματα πληγώνουν τους άλλους και παραδεχτείτε τυχόν σφάλματα δικά σας.
6. Διαβάστε ιστορίες και παραμύθια σχετικά με το τι μπορεί να προκαλέσει ένα ψέμα στην εμπιστοσύνη και στα συναισθήματα των άλλων. Βρείτε το κατάλληλο υλικό, ώστε να βοηθήσετε το παιδί σας με έναν ευχάριστο τρόπο.