Όρια: Οδηγός για αποτελεσματική εφαρμογή χωρίς τιμωρία
Από τη στιγμή που το παιδί σας ξεκινάει να μπορεί να κάνει έναν στοιχειώδη διάλογο, μετά τα 2 χρόνια περίπου, μπορείτε να το βοηθήσετε να αποκτήσει τις δεξιότητες συμπεριφοράς που θα το διευκολύνουν να αλληλεπιδρά με τους γύρω του και να προσαρμόζεται εύκολα στο περιβάλλον. Τα παιδιά έχουν ανάγκη από οριοθέτηση, καθώς αυτή τα βοηθά να νιώθουν ασφαλή και να ταξινομούν το χάος των ερεθισμάτων που λαμβάνουν στην καθημερινότητά τους. Ένα παιδί χωρίς όρια, είναι πιθανόν να γίνει ένας αγχώδης ενήλικας με δυσκολίες προσαρμογής. Από την άλλη, ένα παιδί που οριοθετείται αυστηρά, με τιμωρία, θα αναπτύξει θέματα αυτοεκτίμησης και συμπεριφοράς, όπως ο θυμός. Για να αποφύγετε να επηρεάσετε με έναν αρνητικό τρόπο την εξέλιξη του παιδιού σας, ακολουθήστε τους κανόνες της θετικής οριοθέτησης, που βασίζονται στις αρχές της θεωρίας του συμπεριφορισμού, έχουν τεκμηριωθεί επιστημονικά και προάγουν την ψυχική υγεία του παιδιών.
- Εφαρμόστε τους κανόνες της θετικής οριοθέτησης. Στόχος αυτού του τρόπου οριοθέτησης αποτελεί η μακροπρόθεσμη ανάπτυξη της ικανότητας αυτοελέγχου του παιδιού, χωρίς φωνές και τιμωρίες.
- Διατυπώστε ποια συμπεριφορά είναι επιθυμητή από το παιδί και ποιο το αναμενόμενο θετικό αποτέλεσμά της. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε και κάποια ανταμοιβή (έπαινος, παροχή) για κίνητρο, τις πρώτες φορές. Μην χρησιμοποιήσετε την απειλή ως εργαλείο, γιατί κι αυτή αποτελεί τιμωρία.
- Εξηγήστε στο παιδί ποιες θα είναι οι αρνητικές συνέπειες αν πράξει διαφορετικά. Να επιμείνετε στην θετική συμπεριφορά.
- Είναι σημαντικό να φτάσετε σε συμφωνία, πριν συμβεί η συμπεριφορά.
- Ενθαρρύνετε το παιδί σας να πράξει το επιθυμητό όταν βλέπετε ότι είναι πιθανόν να συμβεί κάποια πράξη που θα δημιουργήσει προβλήματα. Θυμίστε του τη συμφωνία σας.
- Εφαρμόστε με συνέπεια όσα είχατε συμφωνήσει. Η συνέπεια εκ μέρους σας, θα βοηθήσει στην επανάληψη της συμπεριφοράς στο μέλλον.
- Αν το παιδί, καταπατήσει κάποιον κανόνα για τον οποίο έχετε συζητήσει, συζητήστε εκ νέου, χωρίς φωνές και τιμωρία και προσπαθήστε ξανά. Με υπομονή και ενθάρρυνση, θα πετύχετε περισσότερα.
- Ένα άλλος τρόπος να αντιληφθούν τα παιδιά τους κανόνες, είναι να δέχονται τις φυσικές συνέπειες των πράξεων τους. Είναι κάτι που στην καθημερινότητα συμβαίνει πολύ συχνά, δεν χρειάζεται η δική σας παρέμβαση και είναι μια διαδικασία πολύ διδακτική. Μπορείτε να αφήσετε τις φυσικές συνέπειες να διδάξουν το παιδί σας τι συμβαίνει όταν συμπεριφέρεται με τον Α ή τον Β τρόπο. Για παράδειγμα, αν ένα παιδί δεν θέλει να κάνει τις εργασίες του στο σχολείο γιατί προτιμά μόνο να παίζει, μην τις κάνετε εσείς για χάρη του. Αφήστε τη δασκάλα να του μιλήσει, έτσι ώστε να καταλάβει ότι είναι σημαντικό να τις λύνει. Βασική προϋπόθεση για να αφήσετε τις φυσικές συνέπειες να δουλέψουν, είναι να γνωρίζετε ότι τακτική αυτή είναι ασφαλής για την σωματική και ψυχική του υγεία.
- Τέλος, μην βαφτίζετε την τιμωρία «συνέπεια», πράγμα που συνηθίζεται αρκετά, γιατί οι αρνητικά μακροπρόθεσμες συνέπειες είναι δεδομένες. Δεν μπορεί για παράδειγμα, να απειλείτε το παιδί σας, ότι αν δεν διαβάσει στην ώρα του , τότε δεν θα παίξει για μια βδομάδα με τη μπάλα. Το αίτιο με το αποτέλεσμα δεν έχουν καμία λογική σχέση, πράγμα που δεν θα βοηθήσει το παιδί να κατανοήσει τον κανόνα «αφού διαβάσεις, μπορείς μετά να παίξεις με τη μπάλα». Αντί για την τιμωρία αυτή, θα μπορούσατε να του πείτε «αύριο θα καταφέρεις να διαβάσεις νωρίτερα, για να έχεις περισσότερο χρόνο να παίξεις με τη μπάλα. Σήμερα δεν πρόλαβες τελικά». Προσπαθήστε να είστε λογικοί και υπομονετικοί!
Βιβλιογραφία
Neppl, T. K., Jeon, S., Diggs, O., & Donnellan, M. B. (2020). Positive parenting, effortful control, and developmental outcomes across early childhood. Developmental Psychology, 56(3), 444–457.
Robert G. Wahler & Kayce L. Meginnis (1997) Strengthening child compliance through positive parenting practices: What works?, Journal of Clinical Child Psychology, 26:4, 433-440.
Leaper, C. (2002). Parenting girls and boys. In M. H. Bornstein (Ed.), Handbook of parenting (2nd ed., Vol. 1, pp. 189–225). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates, Inc
