Τι ρόλο παίζει το DNA της συμπεριφοράς;
Κατανοήστε τον ρυθμό ανάπτυξης του δικού σας παιδιού
Το παιδί σας μεγαλώνοντας αλλάζει τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά.Οι εξωτερικές αλλαγές, πέρα από εμφανείς είναι και μετρήσιμες (ύψος, βάρος, κ.α.) και γι’ αυτό το λόγο πιο εύκολα κατανοητές από τους περισσότερους γονείς. Πέρα όμως από την σωματική ανάπτυξη, η ψυχολογική, η γνωστική και η κοινωνική εξέλιξη των παιδιών από την γέννηση μέχρι και την ενηλικίωση είναι ραγδαία. Όλοι γνωρίζουμε ότι τα συναισθήματα, ο τρόπος σκέψης καθώς και ο τρόπος που επικοινωνεί ένα παιδί με το περιβάλλον είναι ένας συνδυασμός ιδιοσυγκρασίας, έμφυτων χαρακτηριστικών και περιβάλλοντος. Αυτός ο συνδυασμός είναι που κάνει το παιδί σας μοναδικό.
Το κάθε παιδί ωριμάζει με τους δικούς του ρυθμούς, γεγονός που οφείλεται στην ιδιοσυγκρασία και στα ερεθίσματα του περιβάλλοντος που μεγαλώνει. Το παιδί σας έχει ξεχωριστές ανάγκες και προτερήματα και δεν θα πρέπει να το συγκρίνετε με τα άλλα παιδιά. Αυτό σημαίνει ότι κάποιες συμπεριφορές ίσως τις κατακτήσει νωρίτερα, άλλες αργότερα από τον μέσο όρο των παιδιών, πράγμα που είναι απόλυτα φυσιολογικό. Αυτό οφείλεται και στο συμπεριφορικό του DNA αλλά και στην επίδραση του περιβάλλοντος στο οποίο ζει. Αν λοιπόν, δείξετε σεβασμό στον ρυθμό ανάπτυξης του δικού σας παιδιού , θα είστε πολύ πιο ήρεμοι στην καθημερινότητά σας.
Απαραίτητα στοιχεία για να πετύχετε αυτήν την ηρεμία, είναι η έγκυρη πληροφόρηση σχετικά με τις ψυχοκοινωνικές ανάγκες του παιδιού σας σε κάθε στάδιο ανάπτυξής του όπως και η έγκυρη πληροφόρηση σχετικά με το ποια συμπεριφορά είναι φυσιολογική και ποια χρειάζεται διερεύνηση. Από εκεί θα ξεκινήσετε. Η ενημέρωση είναι πολύ σημαντική για να μπορείτε να διαχειριστείτε τις διάφορες δυσκολίες που προκύπτουν καθώς επίσης για να μάθετε να αναγνωρίζετε τις ανάγκες του παιδιού σας, ανάλογα με την ηλικία του. Για παράδειγμα, γύρω στα τρία έτη τα παιδιά εκδηλώνουν την ανάγκη για αυτονομία, άλλα περισσότερο και άλλα λιγότερο, λόγω ιδιοσυγκρασίας. Γνωρίζοντας αυτό το στοιχείο ο γονέας, θα καταλάβει ότι το παιδί του δεν είναι απαιτητικό από καπρίτσιο και έτσι θα είναι πιο διαλλακτικός μαζί του. Ένας τρόπος για να το βοηθήσει να ικανοποιήσει αυτή την ανάγκη για αυτονομία, θα μπορούσε να είναι να του δώσει επιλογές για το τι να φάει, τι να φορέσει, πού να πάνε βόλτα. Την ίδια ανάγκη για αυτονομία εκφράζουν και οι έφηβοι. Δεν το κάνουν για να σας πικάρουν ή γιατί θέλουν να μαλώσουν μαζί σας. Δεν έχουν οργή ή νεύρα , απλά θέλουν να πάρουν αποφάσεις για τα δικά τους ζητήματα. Θα πρέπει να θυμάστε λοιπόν, ότι κάποιες συμπεριφορές που μπορεί να σας φαίνονται ενοχλητικές, αποτελούν φυσιολογικό κομμάτι της ανάπτυξης και δεν κάνετε κάτι λάθος εσείς. Θα πρέπει να τις αντιμετωπίζετε με κατανόηση και σεβασμό.
Πέρα όμως από τις ανάγκες που προκύπτουν από το αναπτυξιακό στάδιο στο οποίο βρίσκεται το παιδί σας, είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζετε το ίδιο το παιδί, τον χαρακτήρα του και τις αντιδράσεις του. Η ιδιοσυγκρασία περιλαμβάνει τα χαρακτηριστικά διέγερσης και συναισθηματικότητας, τα οποία αποτελούν σταθερά γνωρίσματα του ατόμου και δεν μπορούν να εξαλειφθούν. Μπορούν να τροποποιηθούν μόνο μερικώς, σύμφωνα με έρευνες. Από τη στιγμή που γεννιέται ένα παιδί, παρουσιάζει κάποια συμπεριφορικά χαρακτηριστικά που το κάνουν μοναδικό. Οι περισσότεροι γονείς θα έχουν παρατηρήσει πόσο διαφορετικά είναι τα παιδιά τους, αν και μεγαλώνουν στις ίδιες περίπου συνθήκες. Αυτό συμβαίνει επειδή τους έχουν κληροδοτηθεί διαφορετικά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά. Ο άνθρωπος γεννιέται με κάποια χαρακτηριστικά συμπεριφοράς, τα οποία έχουν να κάνουν με την συμπεριφορική κληρονομιά από τους γονείς και μπορούν να αλλάξουν στην πορεία της ζωής με συνειδητή προσπάθεια. Από τη στιγμή της γέννησης, ακόμα και τα δίδυμα αδέλφια διαφέρουν. Για παράδειγμα, αν οι γονείς γνωρίζουν ότι ο κύκλος του ύπνου- εγρήγορσης των παιδιών διαφοροποιείται λόγω DNA, τότε θα σταματήσουν να ανησυχούν και να κατηγορούν τον εαυτό τους , σε περίπτωση που έχουν ένα παιδί που κοιμάται λιγότερο. Το ίδιο ισχύει και για το επίπεδο δραστηριότητας των παιδιών, άλλα είναι αρκετά δραστήρια, άλλα λιγότερο. Ακόμα και η συχνότητα που τα παιδιά πεινούν είναι καταγεγραμμένη γονιδιακά, όπως και η ένταση με την οποία εξωτερικεύουν τα συναισθήματα τους. Όλες αυτές οι διαφορές είναι εμφανείς στα βρέφη. Κάποια για παράδειγμα όταν πεινούν ή νιώθουν δυσφορία κλαίνε πολύ, κάποια άλλα διαμαρτύρονται ελάχιστα.
Με απλά λόγια, αυτά που θα πρέπει να θυμάστε ως σταθερά χαρακτηριστικά της ιδιοσυγκρασίας είναι η προσαρμοστικότητα του ατόμου στις αλλαγές του περιβάλλοντος, το επίπεδο δραστηριότητας του ατόμου, η ποιότητα του συναισθήματος, η διάσπαση προσοχής, η τακτικότητα των βιολογικών αναγκών (πείνα-ύπνος-τουαλέτα) καθώς και η ένταση με την οποία αντιδρά στο κάθε τι. Όλα τα παραπάνω κληροδοτούνται, αποτελούν DNA, δεν εξαλείφονται αλλά μπορεί να μετριαστούν με συνειδητή προσπάθεια. Αυτό που είναι σίγουρο, είναι ότι τα παιδιά δεν μπορούν να έχουν τον έλεγχο της ιδιοσυγκρασίας τους. Αυτό που μπορείτε να κάνετε από τη δική σας πλευρά είναι να τα βοηθήσετε να διαχειριστούν τα δύσκολα σημεία του χαρακτήρα τους, να τους διδάξετε πώς να αντισταθμίζουν μια αδυναμία τους.
Πέρα όμως από την ιδιοσυγκρασία και τις ανάγκες του παιδιού ανάλογα με το στάδιο που βρίσκεται, καλό θα ήταν ως γονείς να γνωρίζετε τα ενδιαφέροντα, τις κλίσεις, την προσωπικότητα και το επίπεδο ωριμότητας του παιδιού σας. Όλα αυτά τα στοιχεία πρέπει να τα συνυπολογίσετε και να τα προσαρμόσετε στη συμπεριφορά σας, ανάλογα με το δικό σας παιδί.
Συνεργαστείτε με την ιδιοσυγκρασία του παιδιού σας, κατανοήστε τις ανάγκες του, γνωρίστε το καλύτερα και βοηθήστε το να αναπτύξει δεξιότητες ζωής, ώστε να μπορεί να αντιμετωπίζει τις προκλήσεις μόνο του, για να γίνει ο άνθρωπος που το ίδιο επιθυμεί.
Βιβλιογραφία
Thomas, A., & Chess, S. (1980). The dynamics of psychological development. New York: Brunner/Maze
Kochanska, G. (1997). Multiple pathways to conscience for children with different temperaments: From toddlerhood to age 5. Developmental Psychology, 33, 228 –240
Clark, L. A., Kochanska, G., & Ready, R. (2000). Mothers’ personality and its interaction with child temperament as predictors of parenting behavior. Journal of Personality and Social Psychology, 79, 274 –285.
Bates, J. E., Maslin, C. A., & Frankel, K. A. (1985). Attachment security, mother– child interaction, and temperament as predictors of behaviorproblem ratings at age three years. Monographs of the Society for Research in Child Development, 50(1–2, Serial No. 209), 167–193
Goldsmith HH, Buss KA, Lemery KS. Toddler and childhood temperament: Expanded content, stronger genetic evidence, new evidence for the importance of environment. Dev Psychol. 1997;33:891–905.
